De opmars van AI: indrukwekkend, maar onvoldoende ambitieus

Flink meer Nederlandse bedrijven gebruiken kunstmatige intelligentie (AI) bij hun werkzaamheden. Dat meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek. De opmars van AI lijkt heel wat, maar valt tegen ten opzichte van ontwikkelingen in andere landen. De opmars van kunstmatige intelligentie lijkt indrukwekkend. AI staat op de agenda van vrijwel iedere directie, pilots schieten als paddenstoelen uit de grond en processen worden stap voor stap geautomatiseerd. Toch valt het beeld tegen zodra we Nederland vergelijken met andere landen. Waar elders AI wordt ingezet als strategisch wapen, blijft het hier vaak steken in optimalisatie.

De meeste organisaties starten met het moderniseren van hun operatie. AI wordt gebruikt om bestaande processen sneller, goedkoper en efficiënter te maken. Dat is logisch: dit is de bread and butter van de organisatie. Denk aan klantenservice-automatisering, rapportages, forecasting of procesoptimalisatie. Daar is niets mis mee — integendeel. Maar wie daar stopt, laat het grootste potentieel van AI onbenut.

Efficiëntie is niet de echte waarde

AI is geen kostenbesparingsinstrument, maar een groeimotor. De échte waarde ontstaat pas wanneer organisaties AI inzetten om hun bedrijfsmodel en strategie fundamenteel te vernieuwen. Dat vraagt om een andere manier van denken. Niet: “Hoe doen we hetzelfde met minder mensen?” maar: “Wat kunnen we doen wat gisteren nog onmogelijk was?”

Veel AI-initiatieven verzanden in ‘kaasschaven’: hier een fte minder, daar een proces iets sneller. Dat levert tijdelijke winst op, maar geen structureel concurrentievoordeel. Zeker in een krappe arbeidsmarkt is dit een gemiste kans. Als AI het mogelijk maakt om meer werk met minder mensen te doen, dan ontstaat er ruimte. Ruimte om te groeien, te innoveren en te experimenteren.

Verhoog je ambities

De vraag die leiders zichzelf moeten stellen is niet hoeveel kosten AI kan besparen, maar welke nieuwe kansen het kan ontsluiten. Kunnen we nieuwe markten bedienen? Nieuwe producten of diensten ontwikkelen? Radicaal andere proposities neerzetten? AI maakt het mogelijk om sneller te leren, persoonlijker te bedienen en schaalbaar te experimenteren — tegen marginale kosten die richting nul gaan.

Dat vraagt om exponentieel denken. Niet optimaliseren binnen de bestaande kaders, maar loskomen van de ‘shit of yesterday’: verouderde processen, historische aannames en legacy-denken. Wie AI inzet om het verleden te automatiseren, wint tijd. Wie AI inzet om de toekomst te ontwerpen, wint de markt.

Van operatie naar strategie

Organisaties die internationaal vooroplopen, gebruiken AI niet alleen in de operatie, maar verankeren het in hun strategie. Ze bouwen AI-capabilities als kerncompetentie, organiseren data als strategisch bezit en sturen op waardecreatie in plaats van efficiency alleen. Dat vergt lef, visie en leiderschap.

De boodschap is simpel: AI is te belangrijk om te reduceren tot een optimalisatietool. De technologie is er. De kennis is er. Nu is het tijd om de ambitie op te schroeven. Want wie AI slechts inzet om iets beter te doen, zal worden ingehaald door organisaties die AI gebruiken om het totaal anders te doen.